Yevgeny Prigojin neredeyse on yılını Wagner paramiliter grubunu kurarak geçirdi. Şimdi onun ölümü grubun geleceğiyle ilgili spekülasyonları alevlendirdi.
Rusya’nın Ukrayna’daki savaş çabalarının merkezinde yer aldı ve Prigojin’in birlikleri, Vladimir Putin’in Afrika ve Suriye’deki müttefiklerini destekleyerek Rus nüfuzunun dünya çapında yayılmasına yardımcı oldu.
Batılı güvenlik yetkilileri onun yerini kimin alacağını ve bir zamanlar liderliğini yaptığı paralı askerlere ne olacağını merak ediyor.
İngiltere Hizmetler Enstitüsü’nde (Rusi) kıdemli araştırma görevlisi olan Dr. Joana de Deus Pereira, BBC’de yaptığı açıklamada Prigojin’in ölümünün muhtemelen grupta “belirli bir yenilenmeye” yol açacağını söyledi.
Ancak Wagner’in faaliyetlerinin genel olarak Prigojin’in liderliği altında olduğu gibi devam edeceğini görüşnde olan Pereire, “Kuruluş gelecekte muhtemelen başka bir isimle varlığını sürdürecek, ancak uyum sağlama ve değişme kapasitesine sahip olduğunu zaten kanıtladı. Wagner’e sadece tek bir adam olarak değil, bir ekosistem olarak, Afrika’da pek çok başı ve pek çok farklı çıkarı olan bir hidra olarak bakmalıyız” dedi.
“Yeni bir finansör bulunacak”
Atlantik Konseyi’nde güvenlik analisti olan Ruslan Trad da aynı fikirde. Prigojin’in ölümünün ardından yerine muhtemelen Rusya’nın askeri istihbarat servisi GRU ile bağlantısı olan birinin gruba liderlik etmek üzere atanacağını söyledi.
Trad, Putin için asıl zorluğun, rejimine doğrudan meydan okumadan paramiliter operasyonları finanse edebilecek kadar derin cebi olan birini bulmak olabileceğini dile getirdi.
Trad, “Yeni bir finansör bulmaya çalışacaklar çünkü Prigojin orada parası olan ana kişiydi. Bence yeni bir finansör bulmak daha zor olacak çünkü [Wagner’in] iyi komutanları var ama burada para önemli. Belki de Putin’in yakın çevresinden birini [atayacaklar].”
Kremlin tarafından seçilecek biri
The Rise of Wagner belgeseliyle paramiliter örgütün yükselişini anlatan gazeteci Benoit Bringer ise önde gelen adaylardan birinin GRU Generali Andrey Averyanov olduğunu söyledi ve ekledi: “Putin’in geçişi gizlice organize etmek için zamana ihtiyacı olması muhtemel. Bu da Prigojin’den kurtulmak için neden iki ay beklediğini açıklıyor”
Rusi’den Emily Ferris, Moskova’nın “Prigojin gibi tehlikeli hırsları olan kişiliklerin joker olduğu konusunda dersini almış olacağını” belirterek, “[Wagner’in] yeni lideri muhtemelen Kremlin tarafından seçilmiş biri olacaktır” yorumunda bulundu.
Wagner’in Belarus ve Ukrayna’daki birlikleri
Geçtiğimiz yılın büyük bölümünde Wagner Rusya’nın Ukrayna’daki en etkili savaş gücüydü ve birlikleri kanlı çatışmaların ardından doğudaki Soledar ve Bakhmut kentlerini başarıyla ele geçirdi.
Ancak, Ferris, Prigojin’in ölümünün savaşın gidişatını ciddi bir şekilde etkileme ihtimalinin düşük olduğunu söyledi.
Ferris, “Wagner birlikleri isyandan bu yana Ukrayna’da faaliyet göstermiyor ve birlikleri ya Belarus’ta konuşlandı ya da Savunma Bakanlığı’na geri alındı, bu nedenle Rus güçlerinin Ukrayna karşı saldırısını hala durdurduğu Ukrayna savaşı üzerindeki etkisi şimdilik muhtemelen minimum düzeyde olacak” dedi.
Wagner birliklerinin en azından kısa vadede Ukrayna’daki savaş alanına dönmelerinin pek olası görünmediğini de kaydetti.
Bu arada, Haziran ayındaki başarısız ayaklanmanın ardından Prigojin’i takip eden yaklaşık 8,000 Wagner askerinin Belarus’taki kamplarda kaldığı söyleniyor.
Sosyal medyada yer alan bazı haberlere göre, Prigojin’in ölümünde rolü olduğunu iddia ettikleri Putin’e karşı açık tehditlerde bulunan askerlerin geleceği şu anda belirsiz.
Afrika ve Suriye’deki Wagner birlikleri
Wagner’in yurtdışındaki birliklerinin geleceği de aynı derecede belirsiz. Kazançlı madencilik hakları karşılığında Suriye, Mali, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Libya’da hükümetlerin desteklenmesine yardımcı olan grup Rus dış politikasının önemli bir ayağı haline geldi.
Son günlerde Prigojin’in Batı Afrika’da bulunduğuna inanılıyor; Batılı analistler grubun, darbenin henüz gerçekleştiği Nijer de dahil olmak üzere diğer ülkelere de uzanmaya çalıştığından endişe ediyor.
Bazıları grubun lider kadrosunun başının kesilmesinin Rusya’yı bölgede nüfuz arama girişimlerini yeniden değerlendirmeye zorlayabileceğini düşünse de pek çok uzman grubun kıtadaki merkezi olmayan komuta kademesinin Prigojin’in ölümüyle engellenmeden faaliyetlerine devam etmesine olanak sağlayacağına inanıyor.
Haziran ayındaki isyanın ardından Rus yetkililerin Libya’ya giderek Trablus’taki BM tarafından tanınan hükümete meydan okuyan General Halife Hafter ile görüştüğü ve Prigojin’in akıbeti ne olursa olsun Wagner Grubu’nun desteğinin devam edeceği konusunda güvence verdiği belirtiliyor.
Trad, Wagner’in Afrika ülkelerinin savunma altyapısına o kadar yoğun bir şekilde entegre olduğuna inandığını ve bu ülkelerin operasyonlarının Prigojin’in ölümünden etkilenmeyeceğini söyledi.
Trad’a göre, “Suriye’de, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde ya da Mali’de görev yapan komutanların zaten çok iyi modelleri var ve hareket etme özgürlüğüne sahipler. Yerel komutanlar etkilenmiyor çünkü operasyonlar ayrı ayrı yürütülüyor, bunun için farklı kaynakları var ve şu anda bile Suriye ve Afrika operasyonları için eleman topluyorlar.”
Grubun Rus istihbaratıyla olan silah boyu ilişkisinin Moskova için değerli bir araç olmaya devam edeceğini, Rusya’nın çıkarlarını takip edebileceği “gri bölgede” faaliyet göstermesine izin verdiğini, ancak yetkililerin müdahaleyi inkâr etmesine izin verdiğini söyledi.
Benoit Bringer, Wagner’s’in Rus çıkarlarının desteklenmesi açısından “Afrika’da vazgeçilmez” olduğunu söyledi. Bringer, “Yapı kesinlikle orada var olmaya devam edecek, belki artık Wagner adı altında değil ama Kremlin’e sadık yeni bir başkanla” dedi.
Orta Doğu Enstitüsü’nün Suriye Programı’nda yerleşik olmayan akademisyen Anton Mardasov, Prigojin’in Rusya’daki başarısız ayaklanmasının ardından bile yurtdışındaki Wagner komutanlarının “Moskova’nın genel konumunu zayıflatmaktan” kaçınmak için Kremlin misillemelerinden genel olarak kaçındığını söyledi.
Ancak diğer paralı askerlik şirketlerinin Wagner’in Suriye’deki rolüne giderek daha fazla rakip olduğunu söyledi. Haziran ayındaki isyanın ardından Mardasov, bazı Wagner askerlerinin PMC Redut adlı rakip bir şirkete transfer edilmesinin teklif edildiğini iddia etti.
Mardasov, “Redut uzun süredir Suriye’de Wagner ile paralel olarak çalışıyor. Ordu Suriye’de Redut üzerine bahis oynuyor, ancak hızlı adımlardan korktular” dedi.
Wagner hızla hafızalardan silinecek mi?
Bu nedenle orta vadede Wagner’in faaliyetlerinin Prigojöinin ölümünden önemli ölçüde etkilenmesi pek olası görünmüyor. Ancak Rusi’den Emily Ferris, daha uzun vadede Wagner’in faaliyetlerinin yeni bir şeye dönüşeceğini söylüyor.
Ferris, “Büyük olasılıkla Wagner ikiye bölünecek, Belarus’ta kalan lidersiz gruplar dağılacak ve yurtdışında aktif olan diğer grup Rus dış politikasının bir aracı olabilecek başka bir şeye dönüşecek” dedi.
Prigojin’in mirasına gelince, Bringer Wagner’in “Kremlin’e tamamen kanun dışı faaliyet gösterebilen özel bir karanlık ordunun hibrid savaşlarında ve yurtdışında nüfuz kazanmada nasıl faydalı olabileceğini gösterdiğini” söyledi ve ekledi: “Wagner’in adı yok olabilir ama sahadaki paralı askerler ve yarattığı yöntem asla.”
